Czym jest bioróżnorodność i co jej zagraża
Różnorodność biologiczna wiąże się z przejawami zmienności wszystkich żywych organizmów w związku z ich środowiskiem i ekologiczną złożonością układów, w których odmienności się dopełniają.
Czym jest różnorodność biologiczna?
Pojęcie to obejmuje ono całe bogactwo życia na Ziemi, od zróżnicowania genetycznego, przez różnorodność gatunków po bogactwo ekosystemów i krajobrazów. Choć z pozoru zagadnienie różnorodności biologicznej zdaje się być domeną jedynie biologii, to w rzeczywistości ma bardzo szeroki kontekst. Dotyczy pośrednio lub bezpośrednio wszystkich dziedzin ludzkiego życia, od zdrowia po kulturę.
Różnorodność obejmuje nie tylko „dziką” przyrodę, ale także rasy zwierząt i odmiany roślin wyhodowane przez człowieka. To także wielość zachodzących między nimi zjawisk i procesów tworzących razem nierozerwalny system życia, w którym sami stanowimy ogniwo. Nic więc dziwnego, że znaczenia różnorodności biologicznej dla trwania ludzkości i jakości jej egzystencji nie sposób przecenić. Ocenia się, że ponad 40% światowej gospodarki opiera się na biologicznych produktach i procesach. Od bogactwa roślin, zwierząt i mikroorganizmów zależy wyżywienie ludzkości, jej zdrowie, potrzebny opał, bezpieczeństwo społeczne. Nie sposób wprost ocenić, jak wiele znaczy bogactwo życia na Ziemi dla rozwoju kultury, zaspokojenia potrzeby piękna i wartości duchowych – krótko mówiąc dla jakości życia. Po prostu nie można wyobrazić sobie naszego trwania na Ziemi bez tej obecnej wokół nas wielości form żyjącego świata!
Szczególnie mocno ze znaczenia bogactwa przejawów życia powinni sobie zdawać sprawę mieszkańcy obszarów rolniczych. W odniesieniu do rolnictwa i terenów wiejskich różnorodność biologiczną możemy spostrzegać jako różnorodność gatunków dziko żyjących zamieszkujących pola i łąki oraz różnorodność gatunków udomowionych, hodowanych i uprawianych. Dotyczy to również gatunków dziko żyjących będących ich przodkami, nawet jeśli nie występują na obszarach rolniczych.
Co zagraża różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich?
Zmniejszanie się różnorodności biologicznej zostało uznane za jedno z najpoważniejszych zagrożeń dla naszej cywilizacji. Mimo utrzymania na terenach Polski tradycyjnego typu gospodarki rolnej, dzięki której zachowało się wiele cennych krajobrazów rolniczych, rozwój i intensyfikacja rolnictwa stanowią niewątpliwie jedno z najważniejszych zagrożeń dla bioróżnorodności obszarów wiejskich. Walory środowiskowe terenów o charakterze naturalnym i półnaturalnym są zagrożone, między innymi wskutek przekształcania tradycyjnych krajobrazów rolniczych na rzecz wielkoobszarowych monokultur uprawowych, zanieczyszczenia wód środkami ochrony roślin i nawozami, erozji gleb spowodowanej ekspansywną gospodarką, czy porzucania użytków zielonych o niskich walorach paszowych w sytuacji ograniczenia pogłowia zwierząt.
Do istotnych zagrożeń związanych z rolnictwem konwencjonalnym należy upraszczanie krajobrazu, polegające między innymi na usuwaniu zadrzewień śródpolnych, nieużytków rolniczych, oczek wodnych czy miedz. Zmniejsza się zdolność rolniczych ekosystemów do magazynowania wody i związków chemicznych, zanikają korzystne mikroklimaty oraz upraszcza system powiazań między siedliskami. Wszystkie te przemiany prowadzą do ubożenia różnorodności zasobów biologicznych obszarów wiejskich. Fragmentacja naturalnych siedlisk na skutek intensywnego rozwoju rolnictwa jest główną przyczyną wymierania małych, izolowanych populacji gatunków. Scalanie gruntów w celu zwiększenia efektywności gospodarowania powoduje zanik cennych użytków przyrodniczych. Stopniowo zanikają miedze, szpalery drzew, drobne cieki i oczka wodne, pasma szuwarów, ziołorośla. Spada zróżnicowanie i mozaikowatość siedliskowa, która jest podstawą bytu wielu dziko żyjących gatunków.
Na różnorodność biologiczną wpływ mają też zmiany klimatyczne. Rolnictwo zależy od klimatu, ale też na niego wpływa. W obszarze zmian klimatycznych jest więc zarówno ofiarą, beneficjentem, winowajcą, jak i sprzymierzeńcem w przeciwdziałaniu zmianom. Zmiany klimatu odpowiadają między innymi za pojawianie się wielu gatunków inwazyjnych, które ograniczają rodzimą florę i faunę.
